Jaap van Wageningen

Toen ‘MADO’ nog ‘MADOPRON’ heette
Als beatgroep ‘The Gunners’ niet had bestaan… Van Wageningen speelde daarin op bevlogen wijze de gitaar. Zonder deze hippe band had hij nooit de weg naar zonweringsland bewandeld. Van Wageningen werkte in de jaren ’60 voor Philips, als technisch tekenaar op de afdeling ‘Mechanische Ontwikkeling Radio’. Ook Piet van Hoesel, de latere oprichter van MADOPRON, werkte bij Philips. “Ik vond mijn werk daar als technisch tekenaar leuk, maar mijn hart lag ook bij muziek maken”, zegt Van Wageningen met een eeuwig brandend vuur in de ogen. “Voor de band deed ik alles. We kregen veel bekendheid in die dagen en werden ook gevraagd voor optredens, in zowel binnen- als buitenland. Dit tot ongenoegen van Philips, omdat er regelmatig krantenberichten over The Gunners verschenen, met naam en toenaam. Philips wenste echter niet geassocieerd te worden met muzikale uitspattingen. Het werd steeds moeilijker om vrij te krijgen als we iets met de band gingen doen. Het bloed kroop echter toch waar het niet gaan kon, in de periode 1965 tot en met 1968 werden we in Frankrijk en Italië geboekt voor optredens. Ik nam daar vakantiedagen voor op en vertelde eerlijk dat het voor onze band was. Dat schoot Philips in het verkeerde keelgat en ik kon daarom in 1969 vertrekken. Overigens hadden we in Frankrijk en Italië een heerlijke tournee beleefd, zelfs met 8 mm film opnames. Bijzonder voor die tijd.”

Terug in Nederland solliciteerde Van Wageningen bij oud-collega Piet van Hoesel, die inmiddels MADOPRON had opgericht. Hij had behoefte aan een technisch tekenaar. “Piet had een toekomstvisie omtrent aluminium producten. Hij zag aluminium als het constructiemateriaal van de toekomst. Toen ik daar begon, werden er al antennes, raamkozijnen (Polyplex), kippenbrillen en vogelringen gemaakt. Ook de eerste pogingen om aluminium zonwering te maken waren een feit. Alles gebeurde onder de naam Van Hoesel BV en MADOPRON BV. Wat deze laatste naam precies betekende weet ik niet meer, het was een afkorting voor iets religieus volgens mij. Door alle werkzaamheden beschikte MADOPRON al over een anodiseer afdeling, de nodige draai- en freesmachines en diverse las-, boor- en zaagmachines.”

De introductie van aluminium zonwering
Vandaag de dag is het de normaalste zaak van de wereld dat werkelijk alle producten in de sector van aluminium gemaakt worden. Ook dat hebben we te danken aan Van Hoesel en Van Wageningen. “We produceerden van alles, als het maar van aluminium gemaakt kon worden. Onze kracht lag in extrusielengten en de vervaardiging van honderden aluminium onderdelen uit extrusieprofielen. We bewerkten de profielen door te zagen, boren, frezen, stansen en draaien. Dat voorkwam dure investeringen in gietmallen en we konden ontwerpen flexibel aanpassen, zonder hoge kosten. Toen kwam de vraag uit de zonweringsmarkt of we zonwering gemaakt van aluminium konden door ontwikkelen. Tot die tijd werd alles van hout en staal gemaakt. Zwaar en onderhoudsgevoelig. Piet moest erg wennen aan het idee, maar nam de uitdaging aan”, schetst Van Wageningen. “Eigenlijk moesten we zonwering opnieuw uitvinden, omdat aluminium licht en buigzaam is, dus totaal anders dan rigide staal. Het was de kunst van het vinden van de juiste profilering, om het lichte aluminium de nodige sterkte te geven.”

De overgang naar MADO Nederland BV
Van Hoesel had in zijn ambitie om te groeien in de periode voor 1980 een grote hoeveelheid personeel aangenomen van een ter ziele gegaan bedrijf (De Vries Robbé – 1881-1976). “Daar kreeg hij subsidie voor, maar dat leek mooier dan het was. We bleven daarna maar groeien in personeel, met op de top zo’n 300 man in dienst. Al die medewerkers moesten aan de gang gehouden worden. We namen alles aan. Er werden waterfietsen geproduceerd, pogo-sticks (springstokken met een veer erin, voor de jeugd) en de eerdergenoemde antennemasten, om maar een paar producten te noemen. Ook maakten we verwarmingsketels voor het merk Aluterm en zelfs een gemotoriseerde aluminium invalidenfiets kwam zo uit de fabriek rollen. Van Hoesel gaf het aan, wij maakten het. Uiteindelijk liep dat uit de hand, waarop in 1980 een faillissement volgde. Zelf had ik toen een andere baan en was ik al weg bij MADOPRON. Piet gooide na een herstart echter de handdoek in de ring en verkocht het hele bedrijf, inclusief de panden, aan de Zweegers Groep uit Geldrop, een landbouw mechanisatiebedrijf. Ik werd teruggevraagd en ging na deze doorstart als enige tekenaar aan de slag. Op mijn advies werd MADOPRON omgedoopt in MADO Nederland BV. Krachtiger en toch weer herkenbaar. Bij de doorstart werd door Zweegers drs. Jan Creemers als nieuwe directeur aangesteld. Frank Zweegers stelde later Herman Maas aan als zijn vervanger.”

Het regent octrooien
MADO kreeg na de doorstart een focus op zonwering, met Jaap van Wageningen als scheppende kracht. “We beschikten over de fijnste apparatuur om producten te ontwikkelen. Toen al een CNC-freesmachine, een spuitgietinstallatie voor kunststof onderdelen, we konden anodiseren en moffelen”, somt Van Wageningen op. “Innovatie zat vaak in kleine details. Zo produceerden we de eerste aluminium lager blokken voor zonwering niet meer als een massief aluminium blok met daarin een gat gefreesd (Daar moest je dan het lager in tikken). Niet handig als je service moet verlenen en een oponthoud tijdens de assemblage. Daarom ontwikkelde ik het aluminium geëxtrudeerde aluminium lager blok met fixeerplaatje, waar je het lager zo in en uit kunt schuiven. Ja, daar kregen we een patent op. Ook de arm/onderbuis verbinding (klemconstructie) voor uitvalschermen werd uit geëxtrudeerd aluminium gemaakt en geoctrooieerd, dat gold ook voor de duplex- en wind- en stormvaste armen. Dat het octrooien regende was logisch, want we vonden elke dag wel iets nieuws uit.”

Stuk voor stuk succesnummers
We kijken samen met Jaap van Wageningen even naar een aantal herkenbare producten die hij heeft ontwikkeld in de loop der jaren, allen met octrooi. Een greep uit de lijst: Een veerrolsysteem om in combinatie met een motor het scherm altijd te laten sluiten, ook bij doekrek (in die tijd hadden motoren een vaste, mechanische afstelling). Van Wageningen: “Omdat de nauwsluitende schermen na de afstelling van de elektromotor vaak open bleven staan, werd er -bevestigd aan de motor- een veerrolsysteem ontwikkeld dat er voor zorgde dat de motor tegen deze veerkracht in verder kon doorlopen, ook als de voorlijst al gesloten was… Op uitnodiging van Somfy Nederland is er bij mijn bezoek aan Somfy Frankrijk daarna een elektronisch systeem voor gemaakt, wat zoals bekend, in de motor zelf zat.” Voor grote cassetteschermen ontwikkelde Van Wageningen het inmiddels niet meer weg te denken zelf borgende kantelblok. Dit systeem voorkwam schade aan scherm en muur bij opwaaien.

Kijken we naar complete schermen, dan zien we dat qua design MADO zijn tijd ver vooruit was. De ontwerpen van Jaap van Wageningen zouden vandaag zomaar weer in zwang kunnen raken. Natuurlijk praten we dan over -volgens ons het mooiste scherm allertijden- de Tournesol met zijn vernuftige gradenbogen en industriële uitstraling, de enorm luxe Prisma, een prachtig cassette knikarmscherm en de legendarische MADO Spectra, jarenlang de absolute ‘cash cow’ van MADO. Rond van vorm, onverwoestbaar en een extreem goede prijs-kwaliteitverhouding. Ook de simpele, zeer betaalbare KO110 kwam van zijn hand. Een budget knikarmscherm dat later door de markt gekopieerd werd onder de naam 78/110. Revolutionair was de MADO Omega, de serrezonwering die volledig op voorspanning, met de geleiderails reeds voor gemonteerd, werd geleverd. Van Wageningen: “De Omega maakte het de monteurs makkelijker. Snelle montage, trefzeker en geen gedoe met het spannen van koorden en veren. We ontwierpen alles zo slim mogelijk en keken niet naar anderen. Dat maakte dat we innovatief konden zijn, dat leverde ons dan ook al die patenten op. We ontwikkelden op een hele dynamische manier, altijd in nauw overleg met onze klanten, hun opdrachtgevers en architecten. Er werd geluisterd naar de markt en we reageerden er adequaat op.”

Invloedrijke activiteiten
Niet alleen op het ontwikkelende vlak kan er teruggekeken worden op een invloedrijke periode, ook als het gaat om kwaliteitsborging in de sector mag Van Wageningen trots zijn. Als enige afgevaardigde zonweringsdeskundige voor Nederland had hij zitting in de CEN (Comité Européen de Normalisation), in 1989. “Dat was voor de WG3 normering, waarin centraal de Europese kwaliteitseisen werden vastgelegd voor zonwering. Het Nederlands Normeringsinstituut in Delft was mijn opdrachtgever. Uit de CEN/TC33/WG3 norm is later de CE-markering gekomen, dankzij de PLV”, legt hij uit. Van Wageningen is in die rol ongeveer 10 jaar actief geweest.

We vragen Jaap van Wageningen’s vrouw El wat hen vandaag de dag bezighoudt. El antwoordt: “We wandelen graag en Jaap heeft weer een gitaar, dus die gaat heerlijk op in zijn muzikale activiteiten.” Op de vraag of hij de branche nog volgt en wat hij zou willen zeggen tegen de vakgenoten van nu, luidt het antwoord: “Er mag meer op het technische vlak geïnnoveerd worden, vind ik. De grootste vooruitgangen die in de sector worden geboekt, zitten aan de kant van bediening, besturing en doek. Waar blijven de grote doorbraken op het constructieve vlak? Waar is de in de gevel geïntegreerde projectzonwering waar we destijds mee gestart zijn? Daar mag geld in gestoken worden, het lijkt of de tijd heeft stilgestaan.”